Stok Yönetimi Nedir Nasıl Yapılır?

Stok, firmaların üretim sürecinde ihtiyaç duydukları ve üretime doğrudan ya da dolaylı olarak etki eden hammadde, yan mamul, yarı mamul, ticari mal, artık ve hurda gibi ekonomik değere sahip varlıkları tanımlar. Firmalar, çeşitli nedenlerle stok tutarlar ve birçok sektörde bu durum bir zorunluluk olarak yer alır.

Firmaların Stok Tutma Nedenleri

• Tedarik maliyetlerini düşürme: Herhangi bir ürünü ya da hammaddeyi toplu almak, hem parça başı maliyeti hem de lojistik maliyeti düşürücü etkiye sahiptir. Bu nedenle firmalar genellikle yakın gelecekte kullanmayı planladıkları malzemeleri toplu olarak tedarik etme yoluna giderek, maliyet düşürürler.
• Talep artışlarına hazırlıklı olma: Yaz aylarında klima ya da vantilatör satışlarında beklenen talep artışları ya da hiç hesapta olmayan talep artışlarına karşı, firmalar malzeme stoklamak isterler. Bu sayede, talep artışlarına hızlı bir şekilde yanıt verebilirler.
• Fiyat artışlarından korunma: Üretimde kullanılacak olan hammadde ve malzemelerin fiyatlarında bir artış bekleniyorsa, firmalar önceden stok yaparak bu maliyetten kaçınmaya çalışabilirler.

Stok Maliyeti Nedir?

Stok tutma konusunda, karşımıza 2 tür maliyet çıkmaktadır;

• Stok bulundurma maliyeti: Depo giderleri, kira, elektrik, ısıtma/soğutma, sigorta, hasarlı ya da bozulmuş mallar ve stoğa bağlanan para ile stoğun bekleme süresince bu bağlanan paranın uğradığı faiz kaybı gibi maliyetler, stok bulundurma maliyetleri olarak ele alınır.
• Stok bulundurmama maliyeti: Yeterli miktarda stok bulundurmama nedeniyle müşteriyi bekletme ya da kaybetme ile sonuçlanan maliyetlerdir.

Bu iki durum arasında dengeyi sağlamaya ve stok tutma sürecini en verimli şekilde gerçekleştirmeye yönelik planlama faaliyetlerine “Stok yönetimi” denir.
Stok yönetim süreci, malzemenin satın alma işlemleri ile başlayan, depoya girmesi ile devam edip mamul olarak satılmasıyla son bulan ve tamamı dikkatle takip edilmek zorunda olan bir süreçtir.

Stok Yönetimi Nasıl Yapılır?

Stok yönetimi, daha önce de belirttiğimiz gibi takibe dayalı bir süreçtir. Kağıt kalem kullanarak yapılan geleneksel yöntemler, Excel kullanarak tutulan kayıtlar ya da stok yönetimi için geliştirilmiş programlar kullanarak stok yönetimi yapılabilir.

Kalem ve kağıt kullanarak yapılan stok yönetimi, çok küçük ölçekli işletmelerde işe yarıyor gibi görünse de, tüm süreç insan odaklı olduğundan ve stok yönetimini gerçekleştiren kişinin kapasitesiyle sınırlı kaldığından, oldukça verimsiz bir yöntemdir.

Excel kullanarak stok yönetimi gerçekleştirmek için ise, hem makro bilgisi gerekmekte hem de kısıtlı özelliklerle işleri yürütmek zorunda kalmak gibi sorunlarla karşılaşılmaktadır.

Teknolojinin gelişmesi ile ortaya çıkan ve günümüzde tercih edilen yöntem ise, stok yönetim programı kullanmaktır. Günümüzde, her ölçekte işletmeye ve her türlü ihtiyaca göre özelleştirilebilen stok yönetim programları mevcuttur. “Stok takip programı” ya da “Depo stok yönetimi programı” olarak da adlandırılan bu programların ortak özelliklerine bakacak olursak;

• Depo tanımlama
• Stokta tutulan malzemeleri listeleme
• Malzeme sınıflandırma ve bu sınıflandırmaya göre listeleme
• Barkod ile depo giriş-çıkış işlemleri
• Envanter takibi
• Raporlama
• Stok analizi

İyi bir stok yönetimi programı, yukarıda saydığımız özellikleri barındırmalıdır. Stok takibi sırasında hangi depoda hangi üründen ne kadar olduğunu, mevcut malzemenin stokta ne zamandan beri bulunduğunu ve stoktaki ürünün birim maliyetini görmek, stok yönetimi ile ilgili planlamanın çok daha sağlıklı bir şekilde yapılmasını ve gelecek dönemlerde kullanılabilecek birçok veriye ulaşılmasını sağlayacaktır.